ADANA
Adana’nın ismi, Anadolu’nun en eski medeniyetlerinden biri olan Hititler döneminden gelmektedir. Hitit tabletlerinde “Uru Adania” olarak anılan şehir, “Adana Beldesi” anlamına gelir.
ADAPAZARI
Adapazarı ismi, şehrin “Ada” ve “Pazar” kelimelerinin birleşiminden türemiştir. Sakarya ve Çark Suyu’nun yarattığı ada benzeri yapı ve 17. yüzyılda bölgede kurulan büyük pazar alanı, şehrin adının kaynağını oluşturur.
AFYONKARAHİSAR
Afyonkarahisar ismi, Selçuklular tarafından fethedilen kaleye “Karahisar” denilmesinden türemiştir. Bölgede afyon yetiştirilmesiyle “Afyon” ismi eklenmiş ve Afyonkarahisar adı ortaya çıkmıştır.
AĞRI
Ağrı ismi, sınırları içerisindeki Ararat Dağı’ndan gelmektedir. Ararat adı, önce Aran’dan türemiştir.
AKSARAY
Aksaray ismi, Selçuklu Sultanı İzzettin Kılıçarslan tarafından şehirde yaptırılan beyaz saraydan gelmektedir. Bu beyaz saray şehre “Aksaray” adını kazandırmıştır.
AMASYA
Amasya ismi, tarihçi Strabon’a göre Amazon Kralı Amasis’in kurduğu şehre “Amasesia” adını vermesinden gelir.
ANKARA
Ankara’nın adı, çeşitli kaynaklara göre Engür, Ank, veya Latince’de “çengel” anlamına gelen “uncus” kelimelerinden türetilmiştir. Şehrin adı zamanla Ankyra, Ankura, Angora ve en sonunda Ankara şeklini almıştır.
ANTAKYA
Makedonya Kralı Seleukoz tarafından MÖ 300’lerde kurulan Antakya, kralın babası Antiokhos’un adını taşır. Şehir zamanla büyüyerek başkent olmuştur.
ANTALYA
Bergama Kralı 2. Attalos tarafından MÖ 11. yüzyılda kurulan Antalya, önce Attaleia adıyla anılmış, daha sonra Adalia, Antalia ve son olarak Antalya adını almıştır.
ARTVİN
Artvin ismi, İskitler tarafından kurulmuş olup, İskitçe bir kelimedir.
AYDIN
Aydın şehri, Anadolu beylerinden Aydınoğlu Mehmet Bey’in babası Aydın’ın adını taşır.
BALIKESİR
Balıkesir ismi, “Eski hisar” anlamına gelen Paleokastio kelimesinden türemiştir. Ayrıca halk arasında balı çok anlamına geldiği de söylenir.
BAYBURT
Bayburt ismi, kasabanın ortaçağdaki adı olan “Paypert” ya da “Pepert” kelimelerinden gelmektedir.
BİLECİK
Bizanslılar döneminde burada Bilekoma adlı bir kale bulunmaktaydı. Osman Bey tarafından fethedildikten sonra şehrin adı Bilecik olarak değişmiştir.
BİNGÖL
Bingöl ismi, çevresinde bulunan çok sayıda gölden türemiştir.
BİTLİS
Bitlis ismi, Büyük İskender’in komutanı Lis ya da Badlis tarafından burada kurulan kaleden gelmektedir.
BOLU
Bolu, Romalılar döneminde Claudiopolis olarak biliniyordu. Türkler bu ismi kısaltarak Bolu olarak değiştirmiştir.
BURDUR
Burdur ismi, şehrin yanında kurulu olduğu Burdur Gölü’nden alınmıştır. Eski adı Askaniya’dır.
BURSA
Bursa, Bitinya Kralı Prusias tarafından kurulduğundan, şehre kurucusunun adı verilmiştir.
ÇANAKKALE
Çanakkale ismi, Boğaz’daki denizin çanak şeklinde olması ve burada çanak yapımının yaygın olmasından kaynaklanır.
ÇANKIRI
Çankırı ismi, şehrin eteğinde kurulduğu “Gangra” kalesinden gelmektedir.
ÇORUM
Çorum ismi, bölgede zamanında Rumların çoğunlukta olmasından kaynaklanan “Çoğurum” kelimesinden türemiştir.
DENİZLİ
Denizli ismi, deniz ve il kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. İl, eski Türkçe’de memleket anlamına gelir.
DİYARBAKIR
Diyarbakır ismi, “Bakır ülkesi” anlamına gelir ve Diyar-ı Bekir’den türemiştir. Bekir b. Va’il adlı Arap boyunun buraya yerleşmesiyle bu isim yerleşmiştir.
EDİRNE
Edirne, Roma İmparatoru Hadrianus tarafından kurulmuş olup, “Hadrianopolis” adını almıştır. Zamanla bu isim Edirne’ye dönüşmüştür.
ELAZIĞ
Elazığ ismi, padişah Abdülaziz Han’ın onuruna verilen “Mamuret-ül-aziz” isminden türetilmiştir. Zamanla Elaziz olarak kısaltılan isim, 1937 yılında Elazığ’a çevrilmiştir.
ERZİNCAN
Erzincan ismi, Erzincan Ovası’ndan gelir. Şehrin eski adı Eriza’dır.
ERZURUM
Erzurum ismi, “Rum toprağı” anlamına gelen Ard-ı Rum kelimesinden türemiştir. Selçuklular buraya Erzen-Rum demişlerdir.
ESKİŞEHİR
Eskişehir ismi, şehrin eski Bizans ismi olan “Doylaion”dan sonra Türkler tarafından ele geçirilmesiyle verilmiştir. “Bizim eski şehrimiz” anlamına gelir.
GAZİANTEP
Gaziantep ismi, “Pınarın gözü” anlamına gelen Ayıntab’dan türemiştir. Halkın Milli Mücadele dönemindeki kahramanlığı nedeniyle “Gazi” unvanı eklenmiştir.
GÜMÜŞHANE
Gümüşhane ismi, bölgede bulunan gümüş madenlerinden türetilmiştir.
HATAY
Hatay ismi, Atatürk’ün Hatay’ın Türkiye’ye katılması üzerine verdiği isimdir. Eskiden Antakya adıyla bilinen bölge, “Atayurdu” anlamına gelen Hatay ismini almıştır.
ISPARTA
Isparta ismi, Yunanca “Spart” kelimesinden türemiştir. Şehrin eski adı “Baris”tir ve zamanla Isparta olarak anılmaya başlanmıştır.
İSTANBUL
İstanbul ismi, Bizantion şehrinin farklı dönemlerde aldığı isimlerden türemiştir. “Stin-Polis” (Şehir’e) deyiminden ve Müslüman şehir anlamına gelen “İslambol”dan türediği düşünülmektedir.
İZMİR
İzmir ismi, şehrin asıl adı olan “Smyrna” kelimesinin halk arasındaki kullanımıdır.
KAHRAMANMARAŞ
Maraş ismi, şehrin eski adı olan Markasi’den gelir. Milli Mücadele döneminde gösterilen kahramanlık nedeniyle “Kahraman” unvanı eklenmiştir.
KARABÜK
Karabük ismi, bölgedeki siyah topraklar ve kömür madenlerinden kaynaklanmaktadır. “Kara” ve “bük” kelimelerinin birleşimi ile oluşmuştur.
KARAMAN
Karaman ismi, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde “Laranda” olarak bilinen şehrin, Karamanoğulları’nın başkenti olmasından türemiştir.
KARS
Kars ismi, MÖ 130-127 yıllarında buraya yerleşen Karsak oymağından gelmektedir. Kars kelimesi, deve veya koyun yününden yapılan elbise veya şal kuşağı anlamına gelir.
KASTAMONU
Kastamonu ismi, eski “Tumana” şehrine yerleşen Gas kavminin adıyla birleşiminden oluşmuştur.
KAYSERİ
Kayseri ismi, Romalılar tarafından alınan Mazaka şehrine verilen “Kaysarea” (İmparator şehri) adından türemiştir.
KIRIKKALE
Kırıkkale ismi, “Kırık” ve “Kale” kelimelerinin birleşimi ile oluşmuştur. Bu isim, bölgedeki bir kale kalıntısından kaynaklanmaktadır.
KIRKLARELİ
Kırklareli ismi, Bizans döneminde bölgedeki bir kilisede muhafaza edilen “kırk şehit” adına ithafen verilmiştir.
KIRŞEHİR
Kırşehir ismi, “Kır” ve “Şehir” kelimelerinin birleşmesinden oluşur.
KOCAELİ
Kocaeli ismi, bu bölgeyi fetheden Akçakoca isimli komutandan gelmektedir.
KONYA
Konya ismi, Abbasiler tarafından fethedildiğinde “Kuniye” olarak adlandırılmış ve Türkler tarafından “Konya” olarak değiştirilmiştir.
KÜTAHYA
Kütahya ismi, Frigler döneminde verilen “Katyasiyum” veya “Katiation” adından türemiştir.
MALATYA
Malatya ismi, Hititler dönemindeki “Meliddu” adından türetilmiştir.
MANİSA
Manisa ismi, Yunanca “Magnesya” kelimesinden gelmektedir. Türkler şehri fethettiğinde isim Manisa olarak değiştirilmiştir.
MARDİN
Mardin ismi, Süryanice “Marde” kelimesinden gelmektedir. Kürtçede ise “Mer din” (erkek görmek) anlamından türediği rivayet edilir.
MERSİN
Mersin ismi, şehirde bolca yetişen mersin ağacından gelmektedir. Bu bitki, bölgenin doğal bitki örtüsünün önemli bir parçası olup, şehre adını vermiştir.
MUĞLA
Muğla ismi, eski adı “Mobolla” olan şehrin Türkler tarafından yeniden isimlendirilmesiyle oluşmuştur.
MUŞ
Muş ismi, Süryanicedeki suyu bol anlamına gelen “Muşa” kelimesinden veya şehrin kurucusu Muşet’ten türemiştir.
NEVŞEHİR
Nevşehir ismi, köy olan “Muşkara”nın, Damat İbrahim Paşa tarafından geliştirilerek “Yeni şehir” anlamına gelen Nevşehir adını almasıyla oluşmuştur.
NİĞDE
Niğde ismi, bölgede yaşamış olan Nagdoslular kavminden türemiştir.
ORDU
Ordu ismi, şehrin eski adı olan “Kotyora”dan türetilmiştir.
OSMANİYE
Osmaniye ismi, Osmanlı döneminde bölgeye yerleşen Osmanlı kabilesinden türetilmiştir. Bu isim, şehrin Osmanlı Devleti ile olan tarihsel bağlarını yansıtır.
RİZE
Rize ismi, Kafkas kökenli bir kelime olarak düşünülmektedir. Şehrin ismi, bölgenin coğrafi ve kültürel yapısıyla ilişkilidir.
SAKARYA
Sakarya ismi, sınırları içerisinden geçen Sakarya Nehri’nden gelmektedir.
SAMSUN
Samsun ismi, şehrin eski adı olan “Amisos” kelimesinin halk arasındaki değişiminden türemiştir.
SİİRT
Siirt ismi, Keldani asıllı bir kelime olup şehir anlamına gelir. Diğer bir rivayete göre ise, sert kelimesinin bozulmuş halidir.
SİNOP
Sinop ismi, Amazon kraliçesi Sinova’dan gelmektedir. Sinop’un adı, “Sinova”dan zamanla “Sinop” olarak değişmiştir.
SİVAS
Sivas ismi, şehrin kuruluşunda var olan üç pınardan türemiştir. Bu pınarlar “Sipas suyu” olarak anılır ve şehre “Sipas” ismi verilmiştir.
ŞANLIURFA
Urfa ismi, şehrin eski adı olan “Orhoe” veya “Orhai”den türemiştir. Milli Mücadele dönemindeki kahramanlık nedeniyle “Şanlı” unvanı eklenmiştir.
ŞIRNAK
Şırnak ismi, Nuh’un gemisinin tufandan sonra durduğu dağ olan “Cudi Dağı”nın eteklerindeki eski bir yerleşim yeri olan Şehr-i Nuh’tan gelmektedir.
TEKİRDAĞ
Tekirdağ ismi, kıyı boyunca uzanan Tekirdağları’ndan gelmektedir.
TOKAT
Tokat ismi, eski adı “Komana Pontika” olan şehrin halk arasında değişmiş halidir.
TRABZON
Trabzon ismi, “Trapezus” kelimesinden gelir ve dört köşe anlamına gelir. Şehrin bu ismi, antik dönemdeki coğrafi yapısından türemiştir.
TUNCELİ
Tunceli ismi, bölgede bulunan maden yataklarından dolayı “tunç ülkesi” anlamına gelmektedir.
UŞAK
Uşak ismi, halk dilinde çocuk veya genç anlamına gelir. Ayrıca aşık kelimesinden türediği de rivayet edilir.
VAN
Van ismi, Asur Kraliçesi Semiramis’in kurduğu şehrin, Persler döneminde vali Van tarafından bayındır hale getirilmesinden gelmiştir.
YOZGAT
Yozgat ismi, Osmanlı döneminde şehrin bulunduğu bölgede yer alan “Yozca” adlı bir köyden türemiştir.
ZONGULDAK
Zonguldak ismi, Fransızca “Zone Ghoul Dagh” (Güzel Dağ Bölgesi) veya yerel bir halk dilinde “Zongalık” (çamur, bataklık) kelimelerinden türediği düşünülmektedir.
